Ο μικρός κόσμος του Δον Καμίλο

«Ο μικρός κόσμος του Δον Καμίλι» είναι μία σειρά ιστοριών, οιονεί αυτοτελών, που εκτυλίσσονται σε ένα χωριό της πεδιάδας του Πάδου από τον Δεκέμβριο του 1946 έως τον Δεκέμβριο του 1947, δηλαδή στην κορύφωση της πόλωσης μεταξύ χριστιανοδημοκρατών και κομμουνιστών στην πρώιμη μεταπολεμική Ιταλία. Το έργο εκδόθηκε το 1948 και γρήγορα προσέλκυσε την προσοχή της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης. Ευρύτερα γνωστή είναι η κινηματογραφική μεταφορά του, στη Γαλλία, με πρωταγωνιστή τον Φερναντέλ –αν και μεταγενέστερες ανάλογες προσπάθειες δεν υπήρξαν εξίσου επιτυχημένες. Η ευφυής σύλληψη και τα απολαυστικά ευρήματα του Γκουαρέσκι εγγυήθηκαν εξ αρχής τη «διεθνοποίηση» του πονήματός του, που αναφερόταν άλλωστε σε ένα πολιτικό ανταγωνισμό ήδη οικείο σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

Οι ιστορίες του "Δον Καμίλλο" πρωτάρχισαν να δημοσιεύονται το 1946 στο εβδομαδιαίο περιοδικό του Μιλάνου "Candido" και σημείωσαν ευθύς εξ αρχής καταπληκτική επιτυχία. Η επιτυχία τους αυτή, σύντομα ξεπέρασε τα σύνορα της Ιταλίας και μέχρι σήμερα δημοσιεύτηκαν σε όλες τις γλώσσες του κόσμου.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα στις ιστορίες αυτές, είναι το γεγονός ότι μπορούν να σταθούν και σαν αυτοτελή δημοσιεύματα, αλλά και συγκεντρωμένες σ' έναν ξεχωριστό τόμο, ν' αποτελούν μιαν εξαίρετη σύνδεση μέσ' από την οποία προβάλλουν ανάγλυφοι οι χαρακτήρες-τύποι των δυο κεντρικών ηρώων του "Μικρού Κόσμου", του Δον Καμίλλο, του παπά του χωριού και του κομμουνιστή Δήμαρχου Πεππόνε.
Οι ιστορίες αυτές χωρίστηκαν από τον συγγραφέα τους και δημοσιεύτηκαν σε τρία αυτοτελή βιβλία, που όχι μόνο, καθώς προαναφέρθηκε, η κυκλοφορία τους σε όλο τον κόσμο στάθηκε καταπληκτική, αλλά βρήκαν παράλληλα ξεχωριστή αναγνώριση και στη γνώμη της διεθνούς κριτικής.
Φινέτσα ύφους, ενάργεια, εκπληκτική αίσθηση του κωμικού και του σατιρικού στοιχείου, λεπτότητα ψυχολογική, ευρηματικότητα, φαντασία, δεξιοτεχνία περιγραφική, συνδετική τελειότητα, είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του "Μικρού κόσμου του Δον Καμίλλο" που τον καθιστούν ένα έργο μοναδικό στο είδος του: Μια λεπτή μυθιστορηματική σάτιρα χαρακτήρων και καταστάσεων, με σοβαρές λογοτεχνικές αξιώσεις.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι, κριτική και κοινό σ' όλον τον κόσμο, βρέθηκαν σύμφωνοι για την αξία του έργου και οι εγκυρότεροι κριτικοί των σοβαρών φιλολογικών επιθεωρήσεων της κεντρικής Ευρώπης, θεώρησαν το "Μικρό κόσμο του Δον Καμίλλο" μαζί με τον "Καλό στρατιώτη Σβέικ", σαν τα πιο χαριτωμένα βιβλία του Αιώνα.
Εξάλλου, χαρακτηριστικότερο ακόμα είναι το γεγονός ότι ο κινηματογράφος, που με εξαιρετική επιτυχία ευτύχησε να ερμηνεύσει το έργο και ν' αποδώσει αριστοτεχνικά τα επιμέρους περιστατικά και τα ευρηματικά επεισόδιά του, παρ' όλη την εξαιρετική ερμηνεία των ηθοποιών του, στάθηκε ανίκανος να υπογραμμίσει τη λεπτότητα του σατιρικού στοιχείου που αναβλύζει μέσ' από τις σελίδες του βιβλίου, γεγονός που συνηγορεί για την εξαιρετική ποιότητα του έργου.