Τρωικός κύκλος

Με τον όρο τρωικός κύκλος αναφερόμαστε σε μία ομάδα επών που εξιστορούν τα γεγονότα του Τρωικού Πολέμου. Από τα έργα του κύκλου σώζεται ολόκληρη μόνο η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, ενώ για τα άλλα υπάρχουν πληροφορίες μόνο από μεταγενέστερες περιλήψεις.

Τα γεγονότα που προηγούνται της Ιλιάδας περιέχονται στα Κύπρια Έπη, που αποτελούνταν από έντεκα βιβλία. Είχαν αποδοθεί λανθασμένα στον Όμηρο, ενώ άλλα ονόματα συγγραφέων που παραδίδονται είναι Στασίνος, Ηγησίας ή Ηγησίνος. Τα Κύπρια έπη ξεκινούσαν από την προϊστορία του πολέμου, δηλαδή την επιθυμία του Δία να προκαλέσει ένα μεγάλο πόλεμο για να περιορίσει τον υπερπληθυσμό της γης. Ακολουθούσε η ιστορία του γάμου των γονέων του Αχιλλέα, η κρίση του Πάρη, η αρπαγή της ωραίας Ελένης, η συγκέντρωση των Ελλήνων στην Αυλίδα και τα πρώτα δέκα χρόνια της εκστρατείας.

Τα γεγονότα μετά το τέλος της Ιλιάδας ήταν θέμα της Αιθιοπίδας, έπους με πέντε βιβλία που αποδίδεται στον Αρκτίνο τον Μιλήσιο. Εκεί εξιστορούνται τα τελευταία κατορθώματα του Αχιλλέα (μεταξύ των οποίων και η μονομαχία με την αμαζόνα Πενθεσίλεια, ο θάνατος και η ταφή του. Ό,τι ακολούθησε τον θάνατο του Αχιλλέα μέχρι και την κατασκευή του Δούρειου Ίππου ήταν θέμα της Μικράς Ιλιάδος, του Λέσχη από τη Μυτιλήνη. Η άλωση της Τροίας περιέχεται στο έπος Ιλίου πέρσις, που είχε δύο βιβλία και αποδίδεται επίσης στον Αρκτίνο.

Την επιστροφή των ηρώων των Αχαιών στις πατρίδες τους εξιστορούσαν οι Νόστοι, του Αγίου από την Τροιζήνα. Ειδικότερα η επιστροφή του Οδυσσέα είναι το θέμα της Οδύσσειας. Τα τελευταία γεγονότα της ζωής του Οδυσσέα, μετά την επιστροφή του στην Ιθάκη, είναι θέμα του τελευταίου έπους του κύκλου, της Τηλεγόνιας, που αποδίδεται στον Ευγάμωνα τον Κυρηναίο. Ένα τμήμα της είναι οι νέες περιπλανήσεις του Οδυσσέα για να εξευμενίσει τον Ποσειδώνα και ένα άλλο θέμα της είναι η άφιξη στην Ιθάκη του Τηλέγονου, γιου του Οδυσσέα από την Κίρκη. Ο Τηλέγονος σκοτώνει τον Οδυσσέα χωρίς να τον αναγνωρίσει, με ένα δόρυ που η αιχμή του είναι ένα ψαροκόκαλο.

Κατάλογος επών του Τρωικού κύκλου

Παρακάτω αναφέρονται το έπος και ο συγγραφέας/ποιητής στο οποίο αποδίδονται, σε χρονολογική σειρά των περιγραφόμενων ιστοριών:

• Κύπρια Έπη, Ομήρου ή Στασίνου ή Ηγησία ή Ηγησίνου
• Ιλιάδα, Ομήρου
• Αιθιοπίδα, Αρκτίνου του Μιλήσιου
• Μικρά Ιλιάδα, Λέσχη από τη Μυτιλήνη
• Ιλίου Πέρσις, Αρκτίνου του Μιλήσιου
• Νόστοι, Αγίου από την Τροιζήνα
• Οδύσσεια, Ομήρου
• Τηλεγονία, Ευγάμωνα του Κυρηναίου

Πηγές

• A. Lesky, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, μετάφρ. Α. Τσοπανάκη, Θεσσαλονίκη 1972, 2η έκδ., σελ. 134-138.
• Φ.Ι. Κακριδής, Αρχαία ελληνική γραμματολογία, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη], Θεσσαλονίκη 2005, σελ. 49-50.